Zdrowa Firma: Skuteczne narzędzia diagnozowania i zarządzania wypaleniem zawodowym w organizacji

Wypalenie zawodowe staje się coraz powszechniejszym problemem, dotykającym nie tylko jednostki, ale również całe organizacje. To zjawisko, znane również jako "burnout", jest wynikiem długotrwałego i źle zarządzanego stresu, prowadząc do stanu emocjonalnego, fizycznego i mentalnego wyczerpania.

Wypalenie zawodowe może dotyczyć każdej branży i każdego stanowiska, zagrażając efektywności pracy oraz dobrej atmosferze w firmie. Badania pokazują, że coraz więcej pracowników zmaga się z wypaleniem zawodowym. Nie jest to problem jedynie dla pracowników, którzy na rynku pracy są obecni od wielu lat, ale również dla młodszych pracowników, którzy pracują stosunkowo krótko. Wypalenie zawodowe może mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia i życia zawodowego.

Badanie nad związkiem wypalenia zawodowego z wydajnością pracy

Według badań przeprowadzonych przez Smitha i wsp., wysoki poziom wypalenia zawodowego jest silnie skorelowany ze spadkiem wydajności pracy oraz zwiększoną liczbą błędów w wykonywanych zadaniach. Przykładem może być badanie przeprowadzone w sektorze opieki zdrowotnej, które wykazało, że pielęgniarki z wysokim poziomem wypalenia zawodowego popełniały więcej błędów medycznych niż ich mniej wypaleni koledzy.

Efektywność interwencji opartych na narzędziach diagnostycznych

W badaniach prowadzonych przez Johnsona i wsp., interwencje oparte na wynikach diagnozy wypalenia zawodowego za pomocą narzędzi takich jak MBI przynosiły istotne poprawy w poziomie zaangażowania pracowników oraz ich ogólnym samopoczuciu. Na przykład, po przeprowadzeniu programu szkoleniowego z zakresu radzenia sobie ze stresem, pracownicy wykazywali mniejsze symptomy wypalenia zawodowego i większą motywację do pracy.

Wpływ wsparcia organizacyjnego na redukcję wypalenia zawodowego

Według raportu Instytutu Badań Zdrowia Psychologicznego, firmy, które aktywnie angażują się w wsparcie psychospołeczne swoich pracowników, doświadczają znacznego zmniejszenia poziomu wypalenia zawodowego w swoich szeregach. Przykładem może być firma technologiczna, która po wdrożeniu programu mentorstwa i wsparcia psychologicznego odnotowała spadek o 30% w raportowanych przypadkach wypalenia zawodowego.

Wypalenie zawodowe testy i narzędzia dla diagnozy

W odpowiedzi na tę rosnącą potrzebę, coraz więcej firm sięga po narzędzia diagnostyczne, takie jak kwestionariusze wypalenia zawodowego, aby precyzyjnie identyfikować i skutecznie zapobiegać. Jest wiele narzędzi do pomiaru tego zjawiska. Do najbardziej znanych należą: Oldenburg Burnout Inventory (OLBI), Maslach Burnout Inventory (MBI), Burnout Assessment Tool (BAT) Schaufelego czy Burnout Questionnaire (LBQ) Santinello.

Oldenburg Burnout Inventory (OLBI) to kompleksowe narzędzie oceny wypalenia zawodowego, które składa się z dwóch kluczowych składników: wyczerpania (exhaustion) i dystansu (disengagement).

Jego stosunkowo krótka forma sprawia, że jest łatwy w użyciu, co czyni go popularnym narzędziem w badaniach naukowych oraz praktyce zarządzania personelem.

Respondentom zazwyczaj podaje się ogólne polecenie, które informuje je, w jaki sposób powinny odpowiadać na pytania, na przykład: "Prosimy o ocenę stopnia, w jakim zgadzasz się lub nie zgadzasz z poniższymi stwierdzeniami w odniesieniu do twojej pracy".

OLBI składa się z 16 pytań w dwóch podskalach:

Podskala wyczerpania (Exhaustion): Ocena stopnia, w jakim respondent czuje się wyczerpany psychicznie i emocjonalnie związany z pracą.

Podskala dystansu (Disengagement): Ocena stopnia, w jakim respondent wykazuje negatywne i cyniczne podejście do pracy oraz ludzi z nią związanych.

Pozycje w OLBI są sformułowane w taki sposób, który wymaga od respondentów wyrażenia stopnia zgody lub niezgody na określone stwierdzenia. Przykładowe itemy mogą brzmieć:

  1. "Czuję się wyczerpany przez pracę."

  2. "Czuję, że traktuję pracę mechanicznie, bez uczucia."

  3. "Czuję się zrelaksowany, gdy rano wiem, że muszę iść do pracy."

Respondenci w odpowiedzi na  stwierdzenia skali używają skali Likerta (np. od 1 do 5). Skala może obejmować opcje od "Zdecydowanie się nie zgadzam" do "Zdecydowanie się zgadzam" lub od "Nigdy" do "Zawsze", w zależności od wersji kwestionariusza.

Inne narzędzia diagnostyczne - wypalenie zawodowe

Kolejnym ciekawym narzędziem do pomiaru wypalenia zawodowego jest Maslach Burnout Inventory (MBI), opracowany przez Christinę Maslach i Susan E. Jackson. MBI składa się z 22 pozycji w formie stwierdzeń związanych z postawami i uczuciami, jakie jednostka odczuwa wobec swojej pracy. Narzędzie ocenia trzy aspekty syndromu wypalenia zawodowego: emocjonalne wyczerpanie, depersonalizację i subiektywne obniżenie własnych dokonań.

Innym narzędziem jest Link Burnout Questionnaire (LBQ), opracowany przez Massimo Santinello. LBQ pozwala na ocenę czterech aspektów wypalenia zawodowego: wyczerpania psychofizycznego, braku zaangażowania w relacje z klientami, poczucia braku skuteczności zawodowej i rozczarowania.

Burnout Assessment Tool (BAT-PL), autorstwa Wilmar Schaufeliego i współpracowników, to kolejne narzędzie służące do pomiaru wypalenia zawodowego. Skupia się na pomiarze podstawowych objawów wypalenia oraz towarzyszących im objawów wtórnych: wyczerpanie fizyczne, zdystansowanie psychiczne, pogorszenie funkcjonowania poznawczego i emocjonalnego.

Diagnoza i zarządzanie wypaleniem zawodowym w firmie

Jednym z kluczowych zastosowań narzędzi diagnostycznych, takich jak OLBI, MBI, BAT czy LBQ, w firmie jest diagnoza poziomu wypalenia zawodowego wśród pracowników. Poprzez anonimowe wypełnienie kwestionariusza, pracownicy mogą wyrazić swoje uczucia i doświadczenia, a uzyskane wyniki mogą posłużyć jako podstawa do dalszych działań.

Wsparcie pracowników

Analiza wyników narzędzi diagnostycznych umożliwia firmie identyfikację pracowników znajdujących się w stanie wypalenia zawodowego, co pozwala na szybką reakcję i zapewnienie im odpowiedniego wsparcia. To może obejmować różnorodne działania, od szkoleń z zarządzania stresem po konsultacje z psychologiem, dostosowanie obowiązków pracy czy też oferowanie możliwości rozwoju osobistego.

Poprawa warunków pracy

Dzięki narzędziom diagnostycznym, takim jak OLBI, MBI, BAT czy LBQ, firma może lepiej zrozumieć, które aspekty środowiska pracy mogą przyczyniać się do wypalenia zawodowego. Na tej podstawie podejmuje się konkretne działania mające na celu poprawę tych warunków, takie jak wprowadzenie elastycznych godzin pracy, zwiększenie autonomii pracowników czy też budowanie pozytywnej kultury organizacyjnej.

Podsumowanie

Kwestionariusze wypalenia zawodowego, takie jak OLBI, MBI, BAT czy LBQ, stanowią niezastąpione narzędzie dla firm, które chcą skutecznie zarządzać tym zjawiskiem. Ich regularne wykorzystanie pozwala na szybką identyfikację problemów i podejmowanie odpowiednich działań naprawczych, przyczyniając się do stworzenia zdrowszego i bardziej produktywnego środowiska pracy dla pracowników. Wprowadzenie takiego narzędzia do praktyki firmowej może przynieść korzyści zarówno jednostkom, jak i całej organizacji, budując silniejsze relacje i zwiększając efektywność działania.

Oldenburg Burnout Inventory (OLBI) jest powszechnie dostępnym narzędziem, które zostało opracowane do diagnozowania wypalenia zawodowego. Niestety, OLBI nie jest dostępne do stosowania bezpłatnie. Jest to narzędzie komercyjne, które wymaga zakupu licencji lub uzyskania odpowiednich uprawnień do jego używania. Ponieważ OLBI jest oparte na badaniach naukowych i posiada swoje autorskie prawa, korzystanie z niego bez odpowiedniej zgody lub licencji byłoby naruszeniem praw autorskich.

Jednakże istnieją inne narzędzia diagnostyczne do oceny wypalenia zawodowego, które mogą być dostępne za darmo lub oferowane w ramach wolnych licencji dla niektórych użytkowników, na przykład dla celów akademickich lub badawczych. Warto zatem poszukać alternatywnych narzędzi, które spełniają potrzeby diagnostyczne organizacji lub prowadzonych badań, jednocześnie respektując prawa autorskie i warunki użytkowania.

Arkadiusz Kamiński
Arkadiusz Kamiński
HR Digital Transformations Director
Psycholog społeczny. Ekspert w zarządzaniu strategią HR i B+R, certyfikowany asesor (AC/DC) oraz HRBP. Doświadczony menedżer i dyrektor odpowiedzialny za procesy personalne i cykl życia pracownika w organizacjach. Przez ponad 15 lat zajmuje się badaniem dynamiki organizacyjnej i postaw pracowników. Przeprowadził liczne badania i analizy w dziedzinach psychologii zachowań konsumenckich, badań technologicznych i ich wpływu na ludzi, a także cyfrowych doświadczeń pracowników. Autor kilku artykułów na temat zarządzania ludźmi, przywództwa i digitalizacji HR. Orędownik Evidence Based oraz stosowania narzędzi psychometrycznych w HR. Wykładowca na Uniwersytecie SWPS (HR oparty na danych, analityka HR), z zainteresowaniami zawodowymi skupionymi na nowych technologiach i ich zastosowaniu w funkcjonowaniu organizacji. Kieruje projektami wykorzystującymi People Analytics i BIG DATA w procesach Business Intelligence (BI). W Carrotspot Lab i LUX MED Benefity odpowiada za badania i rozwój, projekty badawcze, analizy oraz projektowanie rozwiązań wspierających działalność biznesową, w tym badania jakościowe, ilościowe oraz ewaluacyjne. Członek zespołu projektowego w projekcie "Human-Centric BI and AI Solution for Human Resource Management", gdzie opracował algorytmy umożliwiające przetwarzanie szerszego zakresu danych („miękkie” HR) oraz projektował i realizował badania ewaluacyjne dotyczące reakcji na koncepcję cyfrowego rozwiązania.